به باور اغلب کارشناسان در جامعه امروز خانواده ایرانی با مشکلات، چالش ها، موانع و گرفتاری های بسیاری دست و پنجه نرم می کند. ورود فناوری های پیشرفته به جمع خانواده ها، امکان برقراری ارتباطات غیرکلامی اعضا با یکدیگر، از هم گسیختگی خانواده و گفت وگو نکردن اعضا با یکدیگر از جمله مشکلاتی است که خانواده  را درگیر کرده و ده ها موضوع دیگر بنیاد خانواده را به چالش کشیده است. طبیعی است که همدلی و یگانگی زوج در حل مشکلات می تواند بسیار کارساز باشد اما اگر آنان نتوانند مشکلات بین خود را حل کنند و با کوچک ترین مسئله ای در زندگی، عنان از کف رها کنند، چه می شود؟ بدون شک نتیجه آن افزایش بی رویه طلاق است که هم اکنون در جامعه ما و به اذعان کارشناسان به مشکلی فراگیر تبدیل شده است، طلاق قانونی، همان مشکلی شومی است که نهاد خانواده را از هم می گسلد البته بررسی ریشه های علل افزایش آ ن به عهده کارشناسان و روان شناسان است. اما مشکل خانواده ایرانی را نمی توان در همین چند سطر خلاصه کرد به ویژه این که با پدیده دیگری تحت عنوان طلاق عاطفی روبه رو هستیم

طلاق عاطفی در زندگی مشترک زمانی رخ می دهد که زن و شوهر از نظر روانی علاقه ای به ادامه زندگی مشترک ندارند اما به علت محدودیت های اجتماعی، فرهنگی، مشکلات مالی و اجبار، از مرحله دشمنی و تنفر عبور کرده و نسبت به هم بی تفاوت می شوند طلاق عاطفی یا پنهان پدیده ای است که امروزه در خانواده های ایرانی رو به رشد است و طبیعی است که با چنین شرایطی میزان ناهنجاری های اجتماعی افزایش پیدا کرده و موجب به وجود آمدن ارتباطات خارج از چارچوب خانواده می شود. در مرحله طلاق عاطفی اگرچه زوج ها زیر یک سقف زندگی می کنند اما به لحاظ عاطفی و اجتماعی جدا هستند و اغلب انحرافات و آسیب های اجتماعی نیز در این زمان رخ می دهد. در واقع طلاق پنهان، بیانگر روابط زناشویی است که رو به زوال می رود و تنش میان زوج ها معمولا به جدایی آ ن ها می انجامد و اولین مرحله و زمینه برای طلاق قانونی نیز هست. دکتر مصطفی اقلیما، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی با تایید افزایش  آمار طلاق عاطفی در ایران به خراسان می گوید: به نظر می رسد مشکلاتی که گریبانگیر بسیاری از خانواده ها شده، دلیل اصلی افزایش بی رویه طلاق عاطفی است. روابط رو به زوال زوج ها، فرصت نداشتن برای گفت وگو و تعامل با یکدیگر، درگیری های شغلی، ? یا ? شیفت کار کردن زن و شوهر، نداشتن ارتباط چهره به چهره زوج ها با یکدیگر و شناخت اندک آنان از یکدیگر باعث می شود آنان خود به خود از هم دور شوند و وقتی برای صحبت کردن با یکدیگر نداشته باشند. نگرانی از آینده فرزندان، نداشتن امنیت شغلی و گرفتاری های روزانه نیز باعث می شود زوج وقتی در منزل هستند نتوانند با یکدیگر تعامل مناسبی داشته باشند و به این ترتیب ناراحتی، گرفتاری، مشغله ذهنی و غیره باعث می شود آنان تحمل یکدیگر را نداشته باشند و اگر هم فرصتی برای گفت وگو پیدا کنند از آن بهره مفید نمی برند.در این شرایط زن و مرد فقط به این دلیل که زیر یک سقف زندگی می کنند و یا صاحب فرزند شده اند تن به ادامه زندگی مشترک می دهند.این شرایط حتی رابطه جنسی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد و می بینیم زوج ها را که هر ? ماه یا یک سال به رابطه جنسی با همسر خود فکر می کنند. در چنین شرایطی است که خانواده از بنیان آسیب می بیند و فرزندان چنین خانواده هایی محروم از محبت والدین در جامعه سرخورده و رها شده اند. معیارهای همسرگزینی تا حدی می تواند از پدیده طلاق جلوگیری کند و به استحکام و پایداری خانواده بینجامد.هرچه پیوندهای فرهنگی و قومی میان زوج محکم تر باشد، امکان جدایی نیز به مراتب کمتر خواهد بود. انتخاب همسر باید براساس همسان همسری و زیربنای اعتقادی خانواده ها و توجه به مسائل معنوی و تربیتی صورت بگیرد.ازدواج های بدون شناخت در بیشتر مواقع به دلیل نداشتن تفاهم، داشتن بیماری های روحی و جسمی و مشکلاتی چون اعتیاد و بیکاری زوج را دچار بحران و زمینه طلاق عاطفی و سپس قانونی را فراهم می کند. سست بودن پایه ازدواج یکی از زمینه های اصلی طلاق عاطفی است : دختر و پسری که ازدواج می کنند گاهی اوقات برای فرار از منزل پدری، کسب امکانات مالی بیشتر، نگرانی از افزایش سن و غیره تن به ازدواج می دهند و به ازدواج به چشم حلال مشکلات نگاه می کنند.

این نگرش باعث می شود پایه اولیه ازدواج درست گذاشته نشود و از همان ابتدا عاطفه و محبت در زندگی مشترک به حاشیه رانده شود. حسابگری جای محبت و عاطفه را گرفته و طبیعی است که وقتی درآمد و اموال و عناوین دکتر، مهندس، معیارهای اصلی انتخاب همسر باشند، نباید انتظار تشکیل خانواده خوشبخت و شاد را داشت و بسیاری از زوج در چنین خانواده هایی برای حفظ منافع شخصی تن به ادامه زندگی مشترک می دهند. بسیاری از زوج نیز پس از تولد فرزندان تمام مهر و محبت خود را نثار آن ها می کنند و همسرشان را فراموش می کنند.به این ترتیب وضعیت خانواده های ایرانی به حدی می رسد که در ?? درصد آن ها طلاق عاطفی دیده می شود. علل متفاوت طلاق عاطفی است: باید دقت کرد که زمینه طلاق عاطفی در واقع از همان انتخاب نامناسب همسر فراهم می شود. گاهی به نظر زوج یک سری انگیزه ها و احساسات برای شروع یک زندگی کافی به نظر می رسد اما در طول زمان مشخص می شود که یک زندگی مشترک برای رشد و بالندگی نیاز به عوامل دیگری دارد . در واقع افرادی که تن به ازدواج هیجانی می دهند تسلیم یک سری هیجانات و انگیزه های غیرواقعی می شوند و به دلیل کمبودهای روانی- عاطفی مختص یک دوره سنی به انتخاب همسر دست می زنند و پس از چند سال درمی یابند که به اشتباه همسر خود را انتخاب کرده اند.به نظر می رسد شناخت عمیق و آگاهانه نسبت به فرایند ازدواج و داشتن معیارهای مناسب در انتخاب همسر می تواند آنان را از طلاق عاطفی مصون کند.
هم چنین نداشتن مهارت های اساسی در زندگی را یکی دیگر از دلایل طلاق عاطفی ذکر می کند و ادامه می دهد گاه زوج در انتخاب همسر اشتباه نکرده اند اما نتوانسته اند به تفاهم با همسر خود برسند. زیرا قادر به تشخیص تفاوت های جنسیتی در ابراز عواطف و سایر نیازهای همسر خود نیستند. این موضوع به ویژه در مورد آقایان مصداق دارد. زیرا بسیاری از آن ها تصور می کنند فقط به هنگام خواستگاری و ازدواج است که زنان نیاز به ابراز محبت دارند و در طول زندگی زناشویی لازم نیست نیازهای روحی- روانی همسر خود را برآورده کنند. این کار باعث می شود انگیزه های عاطفی خانم ها برای ادامه زندگی مشترک بسیار کم رنگ شود و در حالی که سعی می کنند محبت خود را به جای همسر نثار فرزندان و گرم کردن محیط خانواده کنند، در واقع خود دچار کمبود شده اند و از آن رنج می برند. زوج که نیازی به ابراز محبت به هم نمی بینند و حتی خود را بی نیاز از محبت همسر می پندارند در واقع در بزنگاه های زندگی دچار مشکلات جدی می شوند. در این هنگام است که سردی بر روابط آن ها حاکم می شود و روز به روز از هم دورتر می شوند. به همین دلیل است که گاه می شنویم که همسری که ?? سال زندگی مشترک داشت، نتوانست شوهر خود را درک کند یا بالعکس.

به نظر می رسد راهکار مبارزه با طلاق عاطفی همان هایی است که ذکر شد
یعنی انتخاب صحیح همسر و کسب مهارت های اساسی زندگی

عالیه شکربیگی استاد دانشگاه و جامعه شناس
دکتر مصطفی اقلیما رئیس انجمن مددکاری اجتماعی
دکتر علی ناظری روان پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی

منبع